Waarom zoveel mannen hun gevoelens niet kennen, niet benoemen en daardoor vastlopen in woede, prestatiedruk of zelfdestructie.

Het harnas dat nooit afgaat

Hij zit tegenover jou. Begin veertig, stevig gebouwd, strak overhemd, ogen die geen seconde wijken. Hij praat over zijn werk. Over prestaties, cijfers, deadlines die hij keer op keer haalt. Alles klinkt strak en gecontroleerd. Tot de vraag komt hoe het met hém gaat. Dan valt een stilte die zwaarder is dan de ruimte zelf. Zijn blik schuift weg. Zijn lichaam verstijft. En uiteindelijk komt het antwoord: “Ik weet het eigenlijk niet.”

Dat is geen excuus. Het is feitelijk. Die man weet het niet. Hij kan vertellen welke targets hij moet halen, welke auto hij wil rijden, hoeveel uren hij vorige week in de sportschool stond. Maar als het gaat om de vraag hoe hij zich voelt, is er leegte. Alsof hij verdwaald in een huis staat zonder lichtschakelaar.

Dit fenomeen heeft een naam die bijna nooit valt in kleedkamers, fabriekshallen of directiekamers: alexithymie. Letterlijk: geen woorden voor emoties. Een onzichtbare blindheid die verrassend veel mannen treft. Geen oppervlakkig ongemak, maar een innerlijk vacuüm dat kan leiden tot plotselinge woede-uitbarstingen, overmatig drinken, vluchten in werk of sport, of zelfdestructieve patronen die een leven langzaam ondermijnen.

Sterker, harder, stommer

De meeste mannen zien het niet als probleem. Het heet gewoon: niet lullen maar poetsen. Emoties? Gedoe dat in de weg zit. Maar achter dat pantser gaat vaak geen bewuste keuze, maar een beperking schuil. Niet voelen betekent niet dat er niets brandt. Het betekent dat de hitte geen uitweg vindt.

Een voorbeeld. Een man merkt irritatie opkomen bij zijn partner. Zijn hartslag versnelt, ademhaling verandert. Maar hij koppelt dit niet aan “ik voel mij gekwetst of niet erkend”. In plaats daarvan wordt woede het enige vertrekpunt dat hij herkent. Dus smijt hij een deur dicht. Of hij zweert zichzelf stil, sluit zich urenlang op in afzondering. De echte toon vanbinnen — verdriet, schaamte, angst, het gevoel tekort te schieten — blijft opgesloten achter muren zonder venster.

Het resultaat: relaties wurgen langzaam in onbegrip, werkplekken worden slagvelden van onderdrukte spanning, mannen verliezen houvast in hun eigen lijf. En het stemmenkoor in hun hoofd hamert: harder zijn, sterker worden, managen, doorzetten.

Het vergeten taboe onder mannen

Psychische problemen zijn de laatste jaren zichtbaarder geworden. Burn-out, depressie, trauma: termen die doorklinken in podcasts, kranten en zelfs sportscholen. Maar alexithymie blijft onbekend terrein.

Waarom? Omdat het raakt aan het fundament van mannelijk zelfbeeld. Waar depressie nog te omschrijven valt als “donkere wolken” of “leegte”, daar vraagt alexithymie de erkenning dat misschien niet eens duidelijk is wát er gevoeld wordt. Het is geen aanwezigheid van duisternis, maar de afwezigheid van woorden.

Dat raakt een oerangst bij mannen: het verlies van controle. Hoe vecht iemand tegen de vijand die niet zichtbaar is? Hoe repareer je een machine waarvan onduidelijk is wat er defect is?

De taal die nooit geleerd werd

De meeste jongens kregen nooit een emotioneel alfabet. Leren rennen, voetballen, stoeien: vanzelfsprekende vaardigheden. Complimenten kwamen voor kracht, voor snelheid, voor winnen. Maar vrijwel niemand vroeg toen je twaalf was: “Hoe voelde het dat je niet gekozen werd? Wat gebeurde er toen je vader zweeg? Wat deed afwijzing met jou?”

Zonder deze vragen ontstaat geen vocabulaire voor emotie. Dan blijft alleen doen, handelen, presteren over. Dat patroon houdt stand tot in volwassenheid. Het bewees jarenlang nut — tot het lichaam signalen ging uitzenden die niet langer weg te genezen zijn met sport of werk. Tot het huwelijk scheurt. Tot kinderen bang worden van je stemvolume. Tot een enkele slapeloze nacht uitgroeit tot weken staren naar het plafond, uitgehold door iets zonder naam.

De verborgen epidemie

Uit wetenschappelijke studies blijkt dat alexithymie vaker voorkomt bij mannen dan bij vrouwen. Schattingen spreken over circa 8 tot 10 procent van de bevolking die kenmerken toont van deze emotionele blindheid. Mannen zijn daarbij duidelijk oververtegenwoordigd.

Het gaat dus niet om een zeldzaamheid, maar om een verborgen epidemie die vooral de mannelijke helft van de bevolking treft.

Njiet, nada, niks: de dagelijkse effecten

De gevolgen van die blindheid zijn niet subtiel.

• In relaties voelen partners zich genegeerd of afgewezen, omdat elke emotionele poging leeg terugstuitert.
• In het lichaam bouwt spanning zich op. Emotie die genegeerd wordt, blijft fysiologisch doorwerken. Gevolg: hoofdpijn, slapeloosheid, hartkloppingen.
• In gedrag verschijnt de emotie die wél wordt toegestaan: woede. Die is luid, herkenbaar, mannelijk gekleurd. Maar vaak slechts camouflage voor verdriet of angst.
• In ontsnappingen duiken mannen weg: alcohol, drugs, schermverslaving, onstilbare prestatiedrift. Alles om de leegte niet te hoeven zien.

Voor de buitenwereld lijkt dit kilte, hardheid, onverschilligheid. Voor de man zelf voelt het vaak als verharde leegte.

Waar komt alexithymie vandaan?

Opvoeding, cultuur, brein: drie pijlers van emotionele blindheid

• Opvoeding: Veel jongens leren niet om gevoelens te benoemen. Emotie is ’zwakte’, praten erover niet vanzelfsprekend. Door gebrek aan emotionele taal en veilige spiegeling groeit een blinde vlek.
• Cultuur: Mannelijkheid is prestatie, controle en ratio. Toont een man emoties, dan lijkt dat incompetent. De sociale norm bevestigt negeren en wegdrukken.
• Brein: Neurologisch onderzoek toont dat bij alexithymie signalen van emotie minder goed verwerkt worden tussen hersendelen die voelen en die denken. Dit is deels genetisch en deels aangeleerd.

Praktijk: zo uit alexithymie zich in het dagelijks leven van mannen

• Relaties krompen, partners voelen zich onzichtbaar.
• Vaderschap zonder emotionele diepgang.
• Werk en vriendschap domineren ratio en actie, kwetsbaarheid is taboe.
• Lichaam toont spanningen en pijn.
• Vluchtgedrag: alcohol en overwerken zijn verdovingsstrategieën.

Handvatten voor mannen: de gereedschapskist voor emotioneel meesterschap

• Lichaamsbewustzijn trainen: focus op lichamelijke signalen zonder ze direct te willen begrijpen; ademhaling en sensaties voelen.
• Emotietaal oefenen: benoem elke dag één gevoel of lichaamsgevoel hardop. Breid de woordenlijst uit.
• Mentaliseren: onderzoek je gedrag en stel jezelf ‘waarom’-vragen voordat je reageert.
• Non-verbale routes gebruiken: muziek, tekenen, schrijven, sport gecombineerd met reflectie.
• Veilige verbinding zoeken: kleine openhartige gesprekken voeren zonder druk.
• Professionele hulp: therapie met focus op mentaliseren, lichaamsgerichtheid en mindfulness werkt het beste.

De spiegel durven zien en in beweging komen

Emotionele blindheid is geen lot, maar een uitdaging die elke man kan aangaan. Het vergt moed om het harnas af te leggen, de stilte te doorbreken en het onbekende terrein van gevoel te betreden. Niet om zachter te worden, maar om sterker te staan – een stuurman in plaats van een passagier in het eigen leven.

Geen grootse gebaren, maar de kleine stap: vijf minuten adem voelen, één woord benoemen, een open gesprek beginnen zonder terughoudendheid. Deze simpele keuzes zijn krachtiger dan elk fysiek gevecht. Wie zijn emoties leert herkennen, beheerst juist zijn leven beter.

Durf jij vandaag nog die spiegel te pakken? Durf jij de stilte te doorbreken en jezelf werkelijk te leren kennen?

Sta op. Zeg het. Voel het. Word meester van je eigen binnenwereld.